Goran Vojvodić jedan je od 10 predavača na 7. međunarodnom kongresu ODRŽIVA ARHITEKTURA.
IZGRADNJA PALATE JADRANSKO-PODUNAVSKE BANKE KOINCIDIRA SA VREMENOM PROSVETNOG, KULTURNOG I UMETNIČKOG USPONA KRALJEVINE SHS, SVEUKUPNE EMANCIPACIJE, MODERNIZACIJE I PROSPERITETA PRESTONOG GRADA POSLE PRVOG SVETSKOG RATA. NAKON JEDNOG VEKA, ZADUŽBINA MIODRAGA KOSTIĆA PRENAMENOM FUNKCIJE OBJEKTA U PALATU NAUKE PONOVO SVRSTAVA BEOGRAD MEĐU ONE METROPOLE KOJE DAJU IZUZETAN DOPRINOS PROMOCIJI I POPULARIZACIJI NAUKE, VERUJUĆI U MOĆ EDUKACIJE KAO NAJSNAŽNIJEG POKRETAČA NAŠEG DRUŠTVA.
Postojeći objekat, buduća Palata nauke, nalazi se u najužem gradskom jezgru, na uglu ulica Kralja Milana i Kneza Miloša. Izgrađen je u periodu od 1922. do 1924. godine po projektu nemačkog arhitekte Augusta Rajnfelza, u akademskom stilu gradnje, karakterističnom za period između dva svetska rata. Objekat je pravljen za potrebe Jadransko-podunavske banke, u to vreme vodeće na ovim prostorima. Nakon završetka gradnje, sedište banke je iz Trsta, preko Ljubljane, premešteno u Beograd.
Objekat se sastoji od suterena, prizemlja, četiri etaže i potkrovlja (Su+P+4+Pk), ukupne neto površine 5500m2. Ugaona pozicija, kao složeni izazov, ishodovala je lučnom formom objekta, što se odrazilo i na distribuciju sadržaja. Oni su formirani kao kružni i ovalni prostori, čime je potencirana fluidnost ambijenta. Objekat je formiran oko centralnog kružnog prostora izuzetnog volumena, sa svetlarnikom–kupolom od koloritnog vitraž stakla. U podrum su bili smešteni trezor banke i prateće tehničke prostorije. U prizemlju se nalazila velika šalter sala sa ekspoziturom banke, galerija je bila rezervisana za članove uprave, dok su se na višim etažama ređale kancelarije službenika. Tavanski prostor nije bio korišćen.
Zgrada je bila projektovana i opremljena u vrlo naprednom maniru, sa instalacijama centralnog grejanja i automatskog vetrenja. Posedovala je dva lifta, električnu i telefonsku centralu, kao i efikasan sistem pneumatske pošte. Vrh nad kupolom se mogao izdizati posebnim mehanizmom kako bi se izvlačio topao vazduh iz objekta. Interesantno je pomenuti i centralni trezor sa sefovima – masivni betonski prostor sa blindiranim čeličnim vratima koja je pre jednog veka izgradila firma Pancer iz Berlina. Trezor će prema konzervatorskim uslovima biti repariran i dostupan posetiocima.
Arhitekturu postojećeg objekta odlikuje bogata fasadna plastika i dekoracija sa motivima iz grčke mitologije. Fasada je najvećim delom izvedena od prirodnog kamena i u određenoj meri je devastirana, što je posledica uticaja atmosferilija i protoka vremena, kao i ratnih razaranja u prošlom veku (oštećenja od gelera), te je planirana za sanaciju i čišćenje prema posebnom projektu.
POSTOJEĆI OBJEKAT, BUDUĆA PALATA NAUKE, NALAZI SE U NAJUŽEM GRADSKOM JEZGRU, NA UGLU ULICA KRALJA MILANA I KNEZA MILOŠA. IZGRAĐEN JE U PERIODU OD 1922. DO 1924. GODINE PO PROJEKTU NEMAČKOG ARHITEKTE AUGUSTA RAJNFELZA, U AKADEMSKOM STILU GRADNJE, KARAKTERISTIČNOM ZA PERIOD IZMEĐU DVA SVETSKA RATA.
Reprezentativnost fasade je na adekvatan način preslikana u enterijer, kako formom, tako i materijalizacijom i izvedbom. Predstavljanje banke kao moćne i bogate finansijske ustanove ostvareno je kroz potenciranje luksuza u prostorijama namenjenim klijentima banke i njenoj upravi. Enterijer prizemlja i galerije odlikuju bogata primena reljefa, skulpture, vitraža i ornamentike, u izvedbi od plemenitog drveta, kamena i bravarskih pozicija tj. kovanog gvožđa i mesinga.
Palata se nalazi u okviru celine Područje uz ulicu Kneza Miloša, koje uživa status dobra pod prethodnom zaštitom, te je kompletna projektantska aktivnost vršena sa velikom posvećenošću i preciznošću, uz poštovanje konzervatorskih uslova Zavoda za zaštitu spomenika kulture grada Beograda.
Ambijentom dominira kružna šalter sala sa vitražem – interpretacija sferne tavanice rimskog Panteona. Vitraž je realizovala firma iz Sombora osnovana 1908. godine, a njeni naslednici su izvršili i delimičnu restauraciju 2013. U šalter sali je centralno postavljena skulptura Afrodite, delo vajara Petra Palavičinija. Osim šalter sale, ističe se i sala za sednice upravnog odbora na prvom spratu objekta, jedna od najreprezentativnijih prostorija banke. Odlikuju je dupla visina, mahagonijem furnirane zidne obloge, oslikana tavanica i dekorativni parket. Dodatno se ističu i kabineti direktora i pomoćnika direktora, kao i hodnik oko šalter sale. Njega odlikuje izuzetna estetika i direktna vizuelna komunikacija sa vitražom kupole i sa bogatom ornamentikom same sale preko niza kasetiranih i ostakljenih prozora. Svi pobrojani prostori i elementi su bili od izuzetnog značaja za formiranje projektantskog pristupa čiji je glavni cilj bilo stvaranje ambijenata maksimalne funkcionalne i oblikovne jednostavnosti uz poštovanje i potenciranje svih elemenata koji celokupnom ambijentu daju izuzetnu estetsku dimenziju.
AMBIJENTOM DOMINIRA KRUŽNA ŠALTER SALA SA VITRAŽEM – INTERPRETACIJA SFERNE TAVANICE RIMSKOG PANTEONA. VITRAŽ JE REALIZOVALA FIRMA IZ SOMBORA OSNOVANA 1908. GODINE, A NJENI NASLEDNICI SU IZVRŠILI I DELIMIČNU RESTAURACIJU 2013. U ŠALTER SALI JE CENTRALNO POSTAVLJENA SKULPTURA AFRODITE, DELO VAJARA PETRA PALAVIČINIJA.
Polazni deo projekta rekonstrukcije i adaptacije objekta u svrhu prenamene prostora bilo je rušenje pregradnih zidova i onih pozicija koje ne utiču na konstruktivnu stabilnost objekta i buduću funkcionalnost planiranih sadržaja.
Sledeći zahteve investitora i najsavremenije pravce i agende u formiranju buduće Palate nauke, autori su u partnerstvu sa stručnjacima Elektrotehničkog fakulteta Univerziteta u Beogradu osmislili prostor za smeštaj 19 najsavremenijih istraživačkih centara. Deo prostora je okrenut javnosti, prevashodno deci, u cilju podsticanja kreativne radoznalosti i edukacije različitih nivoa.
Prizemlje objekta je projektovano kao otvoreni prostor namenjen stalnim naučnim postavkama i različitim gostujućim izložbama. Tu se nalazi preko 30 interaktivnih eksponata namenjenih edukaciji i spoznaji različitih tehnoloških inovacija i pojava u prirodi i svemiru. Prostor oko šalter sale je planiran kao izložbeni prostor sa kontrolisanim pristupom. On se po potrebi može transformisati u svrhu održavanja naučnih skupova i promotivnih aktivnosti, radionica otvorenog tipa, javnih događaja i sl. Izložbene površine u prizemlju i na prvom spratu su dimenzionisane u skladu sa raspoloživim prostorom i planiranim interaktivnim sadržajima. Na nivou prizemlja planirana je ulazna zona sa info pultom, prostor za radnike obezbeđenja, kontrolna soba, prostor za digitalnu ekspozituru banke 24/7, kafe, gift shop, toaleti, garderoba za posetioce i adekvatni prateći prostori.
Prvi sprat je prostor u kome se nadovezuju izložbene aktivnosti iz prizemlja, koje se takođe mogu sagledati kroz postojeće otvore prema centralnom prostoru. Najatraktivniji eksponat je Digitalna zemlja, najveći interaktivni globus u Evropi, čiji je prečnik dužine 3m. Pozicioniran je u centralnom holu, pod svodom kupole. Na njemu će biti simulirane razne aktivnosti, pojave i fenomeni u realnom vremenu. Trakt objekta ka ulicama Kneza Miloša i Kralja Milana, sa salama za sednice i kabinetima, zadržaće se u postojećoj strukturi. Prema konzervatorskim uslovima, prostorije će biti prenamenjene u konferencijske sale, kancelarije uprave objekta i administracije.
Na ostalim raspoloživim etažama (drugi, treći, četvrti sprat i potkrovlje) formirani su naučni centri, prostori naučno-istraživačkih sadržaja za potrebe budućih korisnika. Primenjena su projektantska načela otvorenosti i vizuelne pristupačnosti, što je ostvareno implementacijom ostakljenih zidnih površina i pregrada. Kao posebna atrakcija, odnosno sadržaj od izuzetne funkcionalne i edukativne vrednosti projektovan je planetarijum – sferni bioskop na nivou trećeg sprata, neposredno iznad zaštitne konstrukcije postojećeg vitraža. Planetarijum sa 36 mesta za sedenje raspoređenih u tri nivoa, biće postavljen na novoformiranu međuspratnu čeličnu konstrukciju, dok će završna obrada podnih površina u okruženju biti kaljeno staklo. Na taj način se postiže maksimalna transparentost, obezbeđuje se zenitalno osvetljenje nad vitražem i omogućava se kružna komunikacija posetilaca oko planetarijuma.
KONCEPT ENTERIJERA
Koncepcijska postavka celokupnog enterijera je osmišljena u odnosu na osnovnu geometriju prostora, dominantnu kružnu formu nekadašnje šalter sale, i na uslove zatečene u neposrednom okruženju, kolonadu masivnih stubova. Uz kupolu sa vitražem, to su dva najupečatljivija prostora ovog zdanja. Iz centra objekta projektovani su lučni zidovi i staklene pregrade, što je stvorilo atraktivne i jedinstvene segmente različitih namena i odgovarajućih programskih sadržaja.
Vizuelna pojavnost koncentričnih i kružnih formi je upečatljiva, deluje futuristilčki i upućuje na sadržaje Palate nauke – budućnost prezentovanu inovacijama, naučnoistraživačkim temama i izložbenim postavkama. Spoj starog i novog u objektu ogleda se u strukturi, kretanju, dizajnu i oblikovanju prostora sa isticanjem i očuvanjem njegovog nasleđa. Sa aspekta materijalizacije, planirano je zadržavanje i potenciranje izuzetnih završnih obrada i formi uz primenu najsavremenijih tehničkih i tehnoloških materijala u domenu instalacija i opreme. Kako bi pojedini ambijenti dobili adekvatnu pojavnost, posebna pažnja je usmerena na rasvetu i svetlosne efekte u celokupnom prostoru objekta.
Izgradnja palate Jadransko-podunavske banke koincidira sa vremenom prosvetnog, kulturnog i umetničkog uspona kraljevine SHS, sveukupne emancipacije, modernizacije i prosperiteta prestonog grada posle Prvog svetskog rata. Nakon jednog veka, Zadužbina Miodraga Kostića prenamenom funkcije objekta u Palatu nauke ponovo svrstava Beograd među one metropole koje daju izuzetan doprinos promociji i popularizaciji nauke, verujući u moć edukacije kao najsnažnijeg pokretača našeg društva.
Za EK – GORAN B. VOJVODIĆ, Profesor Arhitektonskog fakulteta Univerziteta u Beogradu
Za više ovakvih objava posetite našu rubriku arhitektura.
