TREBINJCI GDJE GOD BILI NOSE GRAD U SRCU. PRAVOG TREBINJCA MOŽETE DA PREPOZNATE UKOLIKO VAM TAČNO ODGOVORI NA PITANJE: „KOLIKO SE PLATANA NALAZI U CENTRU GRADA?” ZA HERCEGOVCE SE TVRDI DA PREDSTAVLJAJU EKSTREMNO VISOKE LJUDE I DA SU MEĐU NAJVIŠIMA NA SVETU. HERCEGOVINA JE ZEMLJA SUNCA I KAMENA, ALI NA TOM KAMENU RASTE POSEBNO BILJE I STIČE SE UTISAK DA JE SVE LEKOVITO.
TAMO SE ŽIVI KAO NA MORU ALI NIJE OBEŠČAŠĆENO TURIZMOM KAO MORE.
Jednom je neko za Trebinje rekao: “Sve je naslikano, samo treba da se uokviri”, što dovoljno govori koliko je Trebinje lep grad. Za Trebinje kažu da je grad sunca i kamena. Dodaćemo i da je grad vina, platana, sportista i glumaca, ljubaznih stanovnika i prijatne klime.
Prvi put se spominje u 10. veku pod nazivom Tribunija, koji se kasnije promenio u Travunija, a današnji naziv potiče iz 16. veka. U vreme uspona srednjevekovnih država sa ovih prostora i u tursko doba, Trebinje je bilo glavno odmaralište i stanica karavana koji su išli iz Dubrovnika za Bosnu i Srbiju. U srednjem veku, nepunih 200 godina, Trebinje je bilo pod vlašću Nemanjića, a zatim pod upravom bosanskog kralja Tvrtka Kotromanića. Do dolaska turske okupacije vladari su bili Kosače, kao i u ostatku Hercegovine. U 17. veku bilo je središte kapetanije. U vreme Austrougarske ovaj grad je važan vojni centar opasan brojnim tvrđavama po okolnim visovima, koje i danas dominiraju ovdašnjim pejzažima
Trebinjci gdje god bili nose grad u srcu. Pravog Trebinjca možete da prepoznate ukoliko vam tačno odgovori na pitanje: „Koliko se platana nalazi u centru grada?” Upravo se u hladu tih 16 stabala starih više od veka možete odmoriti i osvježiti uz kafu ili druge napitke. Nakon odmora i okrepljenja pod stoletnim platanima, možete krenuti u razgledanje grada
Stari grad ili Kastel, potiče iz turskog perioda, smešten na desnoj obali Trebišnjice, prepun malih ugostiteljskih objekata, prodavnica suvenira… Najveća građevina među zidinama Starog grada je Muzej Hercegovine – nekada austro-ugarska kasarna, danas muzej sa etnološkom, arheološkom, Dučićevom postavkom, galerijama slika… Za vreme Osman-paše Resulbegovića u starom gradu Kastelu izgrađene su i dve džamije, i to Carska i Džamija Osman-paše Resulbegovića, koja je dovršena 1729. godine, za koje postoji legenda da kad je Osman-paša napravio džamiju koja je bila veća i ljepša od Carske, dobio poziv od cara u Carigrad gdje ga je car dao pogubiti. Car nije dozvoljavao da iko napravi nešto veće i lepše od onoga što je sam dao napraviti. Nešto dalje od džamije u kamenom zidu, na drvenim dvokrilnim vratima, ukucana je plava pločica s brojem 117. U pukotine zida su se zavukle žilice vinove loze, a ispod je kamenom oivičena drvena klupa. Levo se nalazi tabla na kojoj piše “ranjeni orao”, a ispod krupnim slovima “Anđelkina kapija”. Desno, nacrtana dama sa šeširom. Ovdje je, gledaoci pamte, ili sada gledaju reprizu, sniman deo serije “Ranjeni orao”.
Na zidinama starog grada nalazi se statua Jelene Anžujske prve srpske kraljice, svetiteljke koja je imala svoj dvor u blizini Trebinja.
U blizini se nalazi Dučićev park iz 30-ih godina 20 veka. Park je bio omiljeno mjesto pesnika gdje je on provodio dosta vremena. U pesnikovim beleškama je zapisano da je zakupio brod zimzelenog rastinja, koji je poslao iz Italije u Trebinje da bi se dopunjavale postojeće i stvarale nove površine u parku. Njegova želja je bila da od Trebinja napravi mali “cvetni trg”. U parku su smešteni Hram Svetog Preobraženja, monumentalnog izgleda s početka 20. veka, Dom kulture, spomenik iz Drugog svetskog rata, fontana ljubavi (Kupidon na delfinu), Lavovi čuvari parka koje je Dučić poklonio svom gradu, a tik pored njih se nalazi spomenik Jovanu Dučiću, trebinjskom pesniku i diplomati. Naspram njega spomenik Njegošu (prvi spomenik u svetu posvećen Njegošu) koji je Dučić poklonio svom gradu iz poštovanja prema pesniku i vladici Petru Petroviću Njegošu. Ovaj trg se zbog toga naziva “Trg pjesnika”.
,,TREBINJE NIJE NI SELO NI METROPOLA. ONO JE METAFORA, SAN! ONO JE JEDNA SVETLA TAČKA U ŽIVOTU HERCEGOVACA, ONO JE MESTO KOJE SANJAJU DA ĆE SE U NJEMU NASTANITI ONDA KADA BUDU OSTARELI. TREBINJE JE MEDITERAN, JER DOK U NJEMU SEDITE I GLEDATE VRHOVE ČEMPRESA, OSEĆATE DA JE MORE IZA BRDA… TAMO SE ŽIVI KAO NA MORU ALI NIJE OBEŠČAŠĆENO TURIZMOM KAO MORE.”
MOMO KAPOR
HERCEGOVINA
Srce mi udara kao ludo dok se vozim prema plavičastim brdima u daljini . Što dalje od losiona za negu kože! U Hercegovinu! Mali smo narod, ali smo dobro raspoređeni. Ima nas svuda. Hercegovina nije mogla da ishrani sve Hercegovce, pa ih je poslala u svet. Niko se nije tamo izgubio. Кad god se sretnemo, oči nam se nekako zacakle i zasuze čim izgovorimo svoja prezimena. To je zbog toga što smo mnogo patili, pa nam drago što smo ipak živi, da nas još ima. Prolazim kroz predele o kojima sam slušao od detinjstva: Trebinje, Mosko Ljubomir, Brani Do: evo vodenice, evo karaula, nanizanog duvana, evo zmija, evo zabrađenih starica, ruševina zaraslih u travu.
Momo Kapor
ARSLANAGIĆA MOST
Preko reke Trebišnjice se protežu mostovi – Kameni most, Andrićev, Geljev most, ali i najlepši i najstarji među njima Arslanagića (Perovića) most, zadužbina Mehmed paše Sokolovića. Naši narodi su legendama obavijali sve značajne spomenike naše istorije, a ukoliko je spomenik stariji, veći i impresivniji, to su legende brojnije. O gradnji mosta dugo se nagađalo, ko ga je i kad sagradio, pa se gradnja vezivala i za rimsko doba. O svemu tome postoje mnoge priče, koje se baziraju na legendi. Jedna kaže da je na sredini mosta bio zasvođen prostor koji su držali propeti lavovi. Po tim lavovima neki Muhafiz od grada Mičevca sinu je dao ime Arslan, te su tako i Arslanagići, ovdašnja porodica dobila prezime, a po njima je nazvano i selo i most.
U osnovi jedne od ovih legendi je fantastika u vezi sa maglovitim sećanjima na srednji vijek, a vjerovatno i na kraljicu Jelenu Anžujsku koja je neko vreme živjela u ovome kraju i na neki razorni zemljotres, možda onaj u kome je stradao Dubrovnik. Legenda kaže da je kraljica živela u selu Bogojevu, blizu izvora velike vode. Jednom ona pođe sa sinom na izvor, sin joj padne u vodu i utopi se. Žalosna i nesrećna, ona naredi da se vrelo reke začepi i da korito ostane prazno. Dođe do strašnog zemljotresa koji je trajao tri dana i konačno voda iz začepljenog vrela probi na druga dva mjesta. Jedan od novih izvora bio je u Konavlima, drugi je bio „Oko“ kod Bileće iz koga je nastala Trebišnjica. Kraljica je naredila da se izvor reke ogradi zidom, a dalje od izvora da se preko reke sagradi most, koji je kasnije prozvan Arslanagića most.
TREBINJCI SU NAJVIŠI LJUDI
Za Hercegovce se tvrdi da predstavljaju ekstremno visoke ljude i da su među najvišima na svetu. Ti gorostasi su dobrim delom svoj svakodnevni život prilagodili ogromnoj visini, pa od nje čak i žive i mnogi se okreću košarci i odbojci. Jedan od njih je i Vlade Divac, košarkaš. Još dok je bio mlad, relativno nepoznat igrač kraljevačke Sloge, Vlade Divac je jednom ispričao priču o svom poreklu: Moji su starinom iz Hercegovine. Očito da sam imao nekog pretka jakog i visokog kao div, pa otuda naše prezime – Divac.
Trebinjci su visoki ljudi, predodređeni za sport i nadasve ga vole. Odavde osim Dejana Bodiroge (košarkaški kamp u Trebinju) poreklo vode porodice Predraga Danilovića, Milana Gurovića, Vladimira Radmanovića, a i odbojkaši Saša Starović, braća Vladimir i Nikola Grbić, jesu od Grbića koji su kolonizirani u Vojvodinu.
Lista poznatih i uspešnih ličnosti koje su odrasle ili su poreklom iz ovog grada duga je pjesnik Jovan Dučić, glumci Nebojša Glogovac i Nataša Ninković, Marija Pikić, pevač Zdravko Čolić itd.
U Trebinju ne treba mudrovati jer su oni mudriji, u Ljubinju ne treba trgovati jer su oni bolji od svih. U Bileći se ne junačiti, jer su oni junaci nad junacima, a u Nevesinju ne ljudovati jer od Nevesinjaca niti je bilo, niti će biti boljih i čestitijih ljudi.
HERCEGOVAČKA GRAČANICA
Hercegovačka Gračanica, koјu јoš nazivaјu i Srpski akropolj, sagrađena je na brdu Crkvina, u istočnom delu Trebinja, odakle se širi vidik na grad Trebinje i reku Trebišnjicu. Kako potvrđuјu arheološka istraživanja, na ovom brdu јe nekada postoјala crkva. Hram Blagoveštenja Presvete Bogorodice јe sagrađen po uzoru na Kosovsku Gračanicu, zadužbinu Kralja Milutina iz 1321. godine. To јe treća kopiјa Milutinove Gračanice, јednog od naјznačaјniјih spomenika stare srpske kulture. Crkva јe građena u tipično vizantiјskom stilu, podignuta na 16 stubova i svi su kvadratnog preseka
osim јednog koјi ima kružnu osnovu, čiјa јe kamena stopa donesena iz hrama manastira Gračanice sa Kosova. Prema narodnom predanju, kamen koјi se prenosi sa ognjišta unosi duh stare kuće u novu. Pod јe kopiјa poda iz zadužbine cara Dušana, manastira Svetih Arhangela kod Prizrena.
Јovan Dučić, znameniti srpski pesnik i diplomata, sahranjen јe u hramu Hercegovačke Gračanice, poštuјući pesnikovu poslednju želju iskazanu u testamentu da se sahrani na mestu odakle se vidi njegovo rodno Trebinje. Iako јe kratko živeo u Trebinju, bio јe vezan za rodni grad koјem јe darovao broјne spomenike, skulpture i umetničke slike da sve zaјedno posluži kao ukras Trebinju. Upokoјivši se u Americi 1943. godine, sahranjen јe u Manastiru Libertvil kod Čikaga, a posmrtni ostaci preneseni su 2000. godine u Hercegovinu i položeni u novoosvećeni Hram Blagoveštenja Presvete Bogorodice.
MANASTIR TVRDOŠ
Manastir Tvrdoš je podignut na temeljima prvobitne male crkve iz 4. veka, za vreme Konstantina Velikog, pre nego sto su Srbi primili hrišćanstvo. Podignut je oko 1509. godine a 1517. godine ga je freskama ukrasio dubrovački živopisac Vice Lovrov. U drugoj polovini 16. i u 17. Veku, Tvrdoš je bio sedište Humsko-Hercegovačke, tada zvane Trebinjske mitropolije, i tu je živelo 18 hercegovačkih vladika, od kojih je napoznatiji Sveti Vasilije Ostroški. U jednom od mnogobrojnih sukoba, između Turske i Mletačke repuiblike, Mleci su razorili manstir 1694. Crkvu je tek 1928. obnovio zadužbinar Nikola Runjevac, bogati Trebinjac iz Amerike. Tada je renoviran manji, stari konak i sagrađen veći. Veliki preporod i intenzivnu obnovu manastir doživljava od 1955. godine i ta obnova traje do danas.
U Tvrdošu se čuvaju mnoge relikvije i svetinje, kao što je ruka svete Jelene Anžijske, mošti Svetog Joasafa, sinovca cara Dušana, koji je sagradio Meteore u Grčkoj, delić časnoga krsta, na kome je bio razapet Isus Hristos, delić moštiju Svete Anastasije, majke Svetog Save i ikona staru više od pet vekova koju su oslikali grčki ikonopisci iz Dubrovnika.
TREBINJSKA TRPEZA
Trebinjski vinogradari poznati su po proizvodnji vrhunskih vina. Pili su ih i na habzburškom dvoru u Beču o čemu govore srednjovekovni zapisi, a prvi kontingent izvezen je 1883. godine preko Trsta u Evropu. Prerada grožđa i proizvodnja vina je tradicija u brojnim trebinjskim porodicama poput Anđelića, Vukoja, Anđušića, Petijevića, Tarane, Sekulovića, Popovca, Beraka i drugih. Pored vina, na zelenoj pijaci u Trebinju, naći ćete sir, med, pršutu i druge hercegovačke autohtone proizvode među kojima se ističe “raštan” – autohtona sorta kupusa – koji je mnoge Trebinjske porodice odgojio i odhranio i za koji kažu da je razlog zbog čega su ljudi tako “kršni” u ovom kraju. Ljudi u Trebinju još pamte koncert svetski poznate pop zvijezde Madone u Crnoj Gori, koja je, nakon što je probala “raštan”, oduševljena htjela ponijeti pun avion raštana sa sobom. Trebinjci su bili ponosni, ali su odbili da joj daju sav raštan da ponese sa sobom. Hercegovina je zemlja sunca i kamena, ali li na tom kamenu raste posebno bilje i stiče se utisak da je sve lekovito. Na pijaci u Trebinju ali i na svim turističkim punktovima možete kupiti sokove i prerađevine od bilja za koje verovatno nikad niste čuli ili poverovali da mogu da se koriste u ishrani.